Pencitraan Keris Sebagai Kiasan Keindahan Budaya Melayu Dalam Filem Rahim Razali

The Narration of Keris As A Subject of Malay Culture Figurative in Rahim Razali’s Films

  • Siti Normala Hamzah Universiti Malaya, 50603 Kuala Lumpur, MALAYSIA
  • Mohamad Saleeh Rahamad@Ahmad Universiti Malaya, 50603 Kuala Lumpur, MALAYSIA
  • Md Azalan Shah Md Syed Universiti Malaya, 50603 Kuala Lumpur, MALAYSIA

Abstract




This article discuses on the topic of keris (dagger) imagery as a metaphor for Malay culture in two films of Rahim Razali: Puteri (1987) and Anak Sarawak (1989). In the cultural influence of Malay community, the dagger not only refers to the weaponry but also an art manifestation and a reflection of the values of thought, philosophy and culture for the Malay community. The objective of this study is to analyse the imagery of Malay culture through the display of daggers in both films that are in line with the philosophy and beliefs of the Malays. This study uses qualitative methods by applying a sociological approach to literature. The result shows that the local elements depicted in both films through Keris imagery have elevated aspects of beliefs, myths and rituals that are fundamental to Malay customs and culture. In addition, both films have also documented community social protests, especially regarding class conflict between bourgeoisie and proletariat, using the dagger as a medium of strength.
Keywords: Keris, Malay culture, Malay belief, Rahim Razali’s films, Puteri and Anak Sarawak.


ABSTRAK


Kajian ini membicarakan mengenai pencitraan keris sebagai kiasan keindahan budaya Melayu dalam dua filem Rahim Razali iaitu Puteri (1987) dan Anak Sarawak (1989). Dalam pengaruh kebudayaan masyarakat Melayu, keris bukan sahaja merujuk kepada alatan senjata malah merupakan sebuah manifestasi seni yang memiliki nilai estetika yang tinggi serta cerminan nilai pemikiran, falsafah dan kebudayaan bagi masyarakat Melayu. Maka objektif kajian ini adalah untuk menganalisis pencitraan budaya Melayu melalui pemaparan keris dalam kedua-dua filem tersebut yang sarat dengan falsafah dan kepercayaan masyarakat Melayu. Kajian ini menggunakan kaedah kualitatif dengan mengaplikasikan pendekatan sosiologi sastera. Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa unsur warna tempatan yang ditunjukkan melalui pencitraan keris dalam filem ini telah mengangkat aspek kepercayaan, mitos dan ritual yang menjadi asas kepada adat dan budaya Melayu. Selain itu, kedua- dua filem ini juga telah mendokumentasikan protes sosial masyarakat terutamanya mengenai pertentangan kelas antara pihak atasan dengan pihak bawahan dengan menggunakan keris sebagai wahana perjuangan.
Kata kunci: Keris, budaya Melayu, kepercayaan Melayu, filem Rahim Razali, filem Puteri dan filem Anak Sarawak.




References

Aaker, David A, & Myers, John G. 2000. Advertising Management. New Jersey: Prentice Hall. Al- Mudra, M. 2009. Melacak asal-usul keris dan perananya dalam sejarah Nusantara. Sari – Jurnal Antarabangsa Alam dan Tamadun Melayu 27 (1):27-24
Badrul Redzuan Abdul Hassan, & Faridah Ibrahim. (2011). Membangun 'Sinema Sikap': memproblematik hubungan kekuasaan Melayu-Tionghua dalam Mukhsin. Jurnal Komunikasi, Jilid 27(2), 137-160.
Bambang Harsrinuksmo. 2004. Ensiklopedi Keris. Jakarta: Percetakan PT Ikrar Mandiriabadi.
B.S. Buanadjaya. 1998. Keris Nusantara – Pamor, Nuansa Estetis & Pesona Esoteris. Solo: C. V. Aneka.
Duuren, D.V. 1998. The Keris – An Earthy Approach to A Cosmic Syambol. Wijk en Aalburg, The Netherlands: Pictures Publishers
Email Bahari. (2009). Semangat Keris Melayu. Kuala Lumpur, Malaysia: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Gardner, B. B. 1973. Keris and Other Malay Weapons. East Ardsley, Wakefield: EP Publishing Limited Gelanggang Pesantanala Silat Warisan Seni Beladiri Melayu. (2011, Disember 31). Kemusykilan Mandi, Cuci, Perasap Keris. Gelanggang Pesantanala Silat Warisan Seni Beladiri Melayu. Dimuat turun daripada http://chulahitam.blogspot.com/2012/04/buka- gelanggang.html
Goldman, L. (1980). Essays on Method in the Sociology of Literature. St. Louis Mo: Telos press.
Hassan Abd Muthalib. (2012). Apa Yang Dicari Di Dalam Filem? Dimuat turun daripada Wajib Tonton Perspektif Hiburan Semasa: http://www.amyikram.com/2012/01/apa-yang-dicari-di- dalam- filem.html
Hashim Mohd Noor. (2004). Keris : Peranannya Dalam Masyarakat Melayu Brunei. Brunei: Dewan Bahasa dan Pustaka Brunei.
Hatta Azad Khan. (1997). The Malay cinema. Bangi: Penerbit UKM. Bangi: Penerbit UKM. Haryono Haryoguritno. 2005. Keris Jawa – Antara Mistik dan Nalar. Jakarta: PT Jayakarta Agung Offset.
Hill, A. (1956). The Keris and Other Malay Weapons. Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society XXIX, 16
Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288
Ismail Abdullah. (2009). Seni Budaya Media dan Konflik Jati Diri. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Istana Negara. (2018, Oktober 11). Pakaian Istiadat Diraja. Dimuat turun daripada Laman Web Rasmi Istana Negara Kuala Lumpur: http://www.istananegara.gov.my
Kamus Dewan. (2015). Kamus Dewan Edisi Keempat. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kerajaan Negeri Sarawak. (Produser), & Rahim Razali. (Pengarah). (1989). Anak Sarawak [Motion Picture]. Malaysia: ASA-XX Films.
Khamis Mohamad, Nik Hassan Shuhaimi Nik Abd. Rahman, & Abdul Latif Samian. (2012). Falsafah Perkerisan dalam Masyarakat Melayu. International Journal Of the Malay World Civil and Civilsation(Iman) 30:1, 105-119.
Koesni. 1974. Pakem – Pengetahuan Tentang Keris. Semarang: Penerbit Aneka Ilmu. Kotler, Philip.2001. A Framework for Marketing Management. New Jersey: Prentice Hall. Laurenson, D., & Swingewood, A. (1972). The Sociology of Literature. London: MacGibbon & Kee Ltd.
Mansor Puteh (2012, Disember 15). Drama Melayu Tanpa Wajah. Dimuat turun daripada Citra Melayu: http://citramelayu.blogspot.com/2012/12/drama-melayu-tanpa wajah_15.html?m=1
Moebirman. (1980). Keris-Senjata Pusaka. Jakarta: Yayasan ‘Sapta Karya’
Nazri Muslim, & Jamsari Alias. (2004). Patriotisme: Konsep Dan Pelaksanaannya di Malaysia.
Seminar Antarabangsa Nilai dalam Komuniti Pasca Modenisme (SIVIC). Langkawi: UUM. Norain Ismail. (2012). Peperangan dalam Histografi Johor: Kajian Terhadap Tuhfat Al-Nafis. Desertasi Jabatan Sejarah Dan Tamadun Islam Ijazah Usuludin, Universiti Malaya.
Nor ‘Asyikin Mat Hayin. (2018, Oktober 17). Keris berdiri. My Metro
Norman Yusoff. (2011, Ogos 24). Membangunkan Budaya Filem. Utusan Malaysia.
Rahim Razali. (8 Oktober, 2016). Tentang Filem-Filem Rahim Razali. (Siti Normala Hamzah, Interviewer)
Rhoma, A. R., & Siti Baaqiah, M. (2017, April 21). Berita Harian Online. Dimuat turun daripada Istiadat Pertabalan Agong Julang Sistem Beraja Berpelembagaan: https://www.bharian.com.my/node/274146
Shahrum Yub. 2006. Mata Keris & Bentuknya. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka Siti Ezaleila Mustafa. (10 May, 2010). Dato’ Rahim Razali: Hero Malaysia. Dimuat turun daripada https://ezaleila.wordpress.com/2010/05/10/datuk-rahim-razali
Sutan Takdir Alisjahbana. (1961). Puisi Lama. Jakarta: PT Pustaka Rakjat.
Swingewood, Alan & Laurenson, Diana (ed). (1971). The Sociology of Literature. London: MacGibbon and Kee Ltd.
Swingewood, Alan & Laurenson, Diana. (1972). The Sociology of Literature. London: MacGibbon and Kee Ltd.
Taine, H. (1992). History of English Literature: Introduction. Dalam Hazard Adams. Critical Theory Since Plato (pp. 609-620). Fort Worth, Texas: Harcourt Brace Jovanovich.
Taine, H. (1900). History of English Literature. USA: University of California Libraries.
Tengku Intan Marlina Tengku Mohd Ali & Salinah Jaafar. (2013). Simbol Kebesaran Daulat, Mahkota Dan Keris Dalam Hikayat Hang Tuah. Jurnal Melayu Jilid 11, 99-109.
Umur Junus. 1986. Sosiologi Sastera: Persoalan Teori dan Metode. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ungku Maimunah Mohd. Tahir. (2006). Pemahaman dan Penerapan Sosiologi Sastera dalam Sastera Melayu Moden. Akademika, 69(1)
Wan Mohd Zahid Mohd Noordin. (1993). Wawasan Pendidikan Agenda Pengisian. Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.
Wan Rohani Zain. (Produser), & Rahim Razali. (Pengarah). (1987). Puteri [Motion Picture]. Malaysia: ASA- XX Film Productions.
Yusof Wahab. (2016, September 17). Wawancara Tentang Filem-Filem Rahim Razali Dari Perspektiif Yusof Wahab. (Siti Normala Hamzah, Pewawancara)
Published
2020-04-09
How to Cite
HAMZAH, Siti Normala; RAHAMAD@AHMAD, Mohamad Saleeh; MD SYED, Md Azalan Shah. Pencitraan Keris Sebagai Kiasan Keindahan Budaya Melayu Dalam Filem Rahim Razali. Idealogy Journal, [S.l.], v. 5, n. 1, p. 92-102, apr. 2020. ISSN 2550-214X. Available at: <https://idealogyjournal.com/ojs/index.php/idealogy/article/view/192>. Date accessed: 22 dec. 2024. doi: https://doi.org/10.24191/idealogy.v5i1.192.